Eskiden, mimarlıkta suyu işlenen dairevi bir yolda dolaştırıp güzel bir görüntü ve ses elde etmek için yapılan uygulamada, suyun çevrildiği işlemeli taşın adıdır.

Su yolunun üzerine, havuzun yanına veya çeşmelerin taşma yoluna vb. gibi gerek iç mekanda gerek dış mekanda uygulanmış.

Gazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakkı Acun, global dünyada insanların farklılıkları ile fark edildiklerini belirterek, "Bizim farklılığımız ise kültürümüzdür." dedi.

Prof. Dr. Acun, Türk kültürünün unutulduğunu ileri sürerek, "Biz, bu farklılıklar bizi geri bırakıyor diye bunları terk ettik ve böylece kültürümüzü kaybettik." diye konuştu.Binek taşı, külliye, dinlenme taşı, sadaka taşı, yitik taşı, ezan taşı, çöpür taşı, süzek taşı gibi Osmanlı'da kullanılan çeşitli taşların anlamını anlatan Acun, bunların Türk kültürünün inceliğini gösterdiğini ifade etti.Osmanlı'da her kesimin düşünüldüğünü dile getiren Acun, günümüz gençliğinin kendi kültürünü unuttuğunu savundu.Acun, Türk kültüründeki inceliğe Avrupa'nın hiçbir yerinde rastlanmadığını belirtti.

Çöpür Taşı Örnekleri

Kayseri Güpgüpoğlu Konağı’nda; suyun müzikli bir şekilde ilerlemesi, suyun hareketini izleyen ve dinleyenin huzur bulması için havuza eklenen “çöpür taşı”. Konak, 1419-97 yılları arasında inşa edilmiş, 18.yy a kadar eklemeler devam etmiş.

Kayseri Güpgüpoğlu Konağı’ndan; havuza giden suya ses veren “çöpür taşı”. Bu su yolunu, içinden su akarken seyredenin gözü şifa bulurmuş. (Hakkı Acun Hoca)

“Türk Kültüründe Taşlar” kitabında, köy ve kentler için önemli taşları anlatmış. (Furkan Al)

Diyarbakır, Cemil Paşa Konağı havuzunda “çöpür taşı”. Diyarbakır’da iklim gereği, geleneksel yapılarda taş ve su arasında önemli bir ilişki vardı. Yüzeyi gözenekli bazalt taşıyla inşa edilmiş avluların, duvarların sulanması; avluya açılan eyvanlara ve odalara serinlik verirdi.

Diyarbakır’da, geleneksel yapıların bahçesinde havuz vazgeçilmez öğeydi. Burada havuz çevresinde de döşendiğini görebileceğimiz gözenekli bazalt taşı, suyu yüzeyinde tutar ve serinlik sağlardı. Çöpür taşı ise suyun güzel bir ses vererek dolaşmasını sağlardı. (Kaynak: Hakkı Acun)

Sivas Ulu Cami karşısında, eski bir tekke olduğu düşünülen harap yapının bahçesinden çöpür taşı. Sivas Müzesi bu taşı korusa iyi olacak. *Fotoğraf ve bilgi:Elif Gültekin)

Denizli’de Meserret Sokak’ta kıymetli mimar Cengiz Bektaş, çöpür taşı ile yapılan su oyununu yaşatmış. Geçmişe dair tespit ettiği değerleri bizzat uygulayarak yaşattı. Kendisini bıraktığı bu izle anmış olalım. Fotoğraf için @omerakgnn e teşekkürler.

Topkapı Sarayı’nda klasik çöpür taşlarından biraz daha farklı detay. Su yollarının birleştiği yerde, mermere verilmiş desenlerle su oyunları yapılmış. Burada görsellik daha ön planda tutulmuş. Restoratör mimar @furkanal a fotoğraf için teşekkürler

İstanbul Ataşehir Nezahat Gökyiğit Botanik Parkı’nda çöpür taşı yaşatılmış ve çalışma sistemi anlatılmış. Artuklu ve Akkoyunlu döneminde, eyvanlardaki havuzlara, çeşmeden gelen suyun kademeli akıtılarak su oyunlarının görüldüğü belirtilmiş. Fotoğraf için @VildaanD a teşekkürlerTopkapı Sarayı Harem avlusunda çeşme, su yolu ve çöpür taşı ilişkisi. Güzel bir detayın yüzyıllar boyunca farklı farklı yapılarda, evlerde, saraylarda özelleşerek uygulandığını görebiliyoruz. Fotoğraf için @furkanal a teşekkürler.

Topkapı Sarayı’nda

Kanuni Sultan Süleyman tarafından “Divan ehline bir âb-ı hayat olarak” inşa edilen çeşmenin “çöpür taşı”. Su giderken ses veriyor ve seyredeni de hem görsel hem işitsel olarak etkiliyordu. Teşekkürler @furkanal

Mardin, Deyrulzafaran Manastırı ziyaretçi karşılama merkezinde “çöpür taşının” 2005 yılında yeni bir yorumu. Bu iklimde ortamı serinletecek bir havuz mutlaka aranır, havuz o yaşamın bir parçası olduğunda tasarım da çeşitleniyor. *Fotoğraf için @cevizlihamur a teşekkürler.

Mardin, Deyrulzafaran Manastırı’nda yeni eklenen karşılama yapısı avlusunda çöpür taşından ilham alınarak tasarlanan su yolu/havuz. Çöpür taşları tasarımlarıyla su sesi konusunda bir farklılık yaratıyordu. Eski ve yeni tasarımlar ses açısından kıyaslanabilir. *Kaynak: @salihguler

Topkapı Sarayı’nda Hünkâr Sofası’nda; “çöpür taşı” gibi form verilmiş, eski adıyla “burma”, yeni adıyla “musluk”. Bu musluğu tasarlayanın görsel hafızasında “çöpür taşı” mutlaka vardı.

Konya Karatay Medrese Müzesi’ndeki “çöpür taşı” *Fotoğraf: @idriskutuk

Eyüp’te Şeyh Murad Efendi Tekkesi’nin bahçesinde “çöpür taşı”. Tahmin ediyorum ki restorasyonda toprak altından bulundu, özgün su sistemi araştırılmadı, “çöpür taşı” yaşatılamadı. Burada çöpür taşının ne demek olduğu, bu taşın nereden bulunduğu yazılabilirdi.

*Foto: @MimariLugat

Eyüp Şeyh Murad Efendi Tekkesi’nde çöpür taşı. Lütfen burada bahsedilince bu taşı bağlamından koparıp müzeye götürmeyin. Özgün yerine konana kadar güvenli bir yerde olsun elbette. Burada eski belgelerden yararlanarak bu çöpür taşını ve su sistemini yeniden yaşatmayı deneyelim.

Şeyh Murad Efendi’nin yaşam öyküsüne bakılırsa; içinden su akarken su yolunu izleyerek, havuza giden suya ses veren çöpür taşını seyrederek şifa buluyor olabilir. Bu hikayeleri hayal etmek, bu alanı daha doğru yaşatmamıza yarayabilir. Fotoğraflar için @MimariLugat a teşekkürler.

Bu resimlerin toplanmasında emeği geçen Seda Özen Bilgili Hanımefendiye teşekkürler.

https://t.co/rRuI3aDwLd