NOKTA . SADECE NOKTAMI?
O esnâda ufkun en yüksek, en uç noktasında idi. (Necm/7)
Nokta: Kalemin yaptığı küçük bir iz, iş, mesele, mekan, saha anlamlarını ihtiva eden bir kelimedir. Kuranda ise ayetlerin sonundaki noktalar durak işaretidir; durun, düşünün ve tefekkür edin anlamındadır. Müzikte es adı verilir nefes almaktır. Felsefede bir fikri, bir serzenişi, bir duygu halini nokta sonlandırır. Matematikte hiçbir uzunluğu olmayan şekil, ayırıcı görev/vazife yüklenir. Nokta sadece nokta değildir, aynı zamanda bir manadır.
Nokta kelimesinin eş anlamlıları radde, derece, sinir, bekçi, gözcü, yer, mevki, yüzde benek, göze batan leke, durak işâreti, tek karakol, tek nöbetçi, durak, yazıdaki durak işâreti, bitiş anıdır.
Dünyada pek çok ülke, misyonerlik faaliyetleri, sömürgecilik, işgal, kolaylık gibi nedenlerden dolayı, bizde de isteyerek Latin alfabesine geçsekte tüm dünya bu alfabeyi kullanmıyor. Çince, Japonca, Korece ya da Hintçe gibi dillerde kullanılan alfabe, resim karakterli bir yapıya sahiptir ve yukarıdan aşağıya yazılanlar da vardır. Bu bakımdan onların kullandıkları noktalama işareti elbette farklı olacaktır.
Türkçede, Orhon Türkçesi denilen bir dönem bulunmakta. Bu dönem, Türkçenin bilinen ilk yazılı eserleri verildi. Bu eserlerden en kapsamlı olan Orhon Yazıtları. Bu yazıtlarda, söz ve söz gruplarını ayırmak için iki nokta üst üste ( : ) kullanılmaktaydı. Bu işaret, cümleleri anlamamızda yardımcı oluyordu.
Jane Gerardot, “A HISTORY OF PUNCTUATION” adlı makalesinde, Batı kültüründe noktalama işaretlerinin tarihini anlatırken, noktalama işaretlerinin ilk kez oyun yazarları ve hitabet yazarları tarafından kullanıldığını ileri sürer. Kullanım amacı ise doğru yerde duraklamadır. Doğru yerde durak, dinleyici etkiler ve metne bağlar. Bu bakımdan da ilk noktalama işaretlerinin amacı, dinleyiciyi etkilemek yani doğru hitaptır. Sözün akışı noktalamayı belirler. Amaç başkalarına duyguyu doğru anlatmaktır.
Hayatta durduğumuz an'da bir nokta yani bir tespittir. Farkına varmadan hayata o kadar çok nokta bırakmışızdır ki uzun bir çizgi olmuştur. Noktalar "an" ise zaman "çizgi", hayatsa noktaların birleştiği şekildir. Noktalar ne kadar düzgün biraraya gelmişse hayat resmi o kadar güzel olur.
Kâinat bir nokta idi, her şey bir noktadan başlamıştı. Her dokunuş biraz daha büyüttü. Milyarlarca yıl, trilyonlarca dokunuş oldu. Her an büyümeye devam ediyor.
Nokta, harflerin başlangıcı ve sonudur. Harflerin hepsi, noktanın yayılmasından meydana gelir, bu bakımdan harflerin hepsi, noktadan ibarettir. Bütün harfler aslında bir noktadır.
Asıl anlamını konuşmayı/ yazıyı bitirmekten alır. Noktayı koydum deyimi çok güzel bir bitiştir. Cümle değeri taşıyan anlatımların sonuna konur. Kendisinden çok daha anlamlı bir şey ortaya mana çıkar.
Bir noktaya ulaşmak gerek derken, hedefe bir nokta koyar. Bazende evliliğin bitişini bir noktayla anlatır. Yola başlamak bir noktaysa, bitirmekte bir noktadan ibarettir. Ara noktalar, duraklar nefes almaya yarar. Arada na kadar çok nokta ve virgül olursa hikaye o kadar uzun, sağlıklı ve güzel olur.
Nokta, tüm işaretlerin kendisinden oluştuğu bir devinimdir. Doğurur, yok eder, saklar, sorar ve ünleme dönüştürür. Bazen noktadan uzanan bir kısa çizgi, kısacık bir nefes almamız gerektiğini fısıldar satırlar arasından. Hayata dair ipucu verir.
… Noktayla başlayan bir hikaye gördün mü? Olmaz. Ancak …ile biten vardır. Hem boyutsuz hem de varlığıyla doyumsuz olan matematiksel bir kavramdır. Kendisi binlercesi de bir araya gelse adam olmaz bunların bile dedirttirir (........). Virgülden bi bacağı kısa isaret, nokta kadar işte (.), bazen de Rumeli kavağında bir balık lokantası olur. Herkesin aklında biten bir cümlenin sonunda olması kalmıştır. Üst üste (:) gelen şeydir açıklama yapan, ayrıca üç tanesi (...) yanyana gelince cümleye göre üzüntü, özlem, hayal etme vs anlamı katar. İkiden fazla (....) kullanılması halinde, cümle içindeki kullanılan kilit kelimenin anlamının vurgulanması istendiği anlaşılması gereken noktalama işaretidir. Nokta nokta virgül hat (.., -) işte sana bir yeni bir başlanğıç, yeni bir gün demektir. Müzikte önünde geldiği notanın süresini, o notanın yarısı kadar daha uzatırken, altına olduğunda notanın süresini o notanın yarısı kadar daha kısaltır.
Noktalama işaretleri, ilk kez retorik yani güzel konuşma amacıyla kullanılmıştır. Matbaadan önce, yazma işleri, kişilerin elindeyken matbaanın icadından sonra noktalama işaretleri de diğer pek çok şey gibi değişmiş ve gelişmiştir. İsminde değişmiştir.
Uzaydan bakınca bir nokta kadar görünen dünya gibi bir noktayı da inceleyince birçok anlam ve derinlik çıkıyor. Hayatımızın vazgeçilmezi noktayı küçük görmemek lazım. Mümkünse saygı gösterelim, O bir nokta değil belkide kainattır, hakkını verelim.
Veysel Bozkurt