Fransa’nın Yok Sayılan Kara Tarihinden Bir Kesit
Çad Cumhuriyeti’nin Abeşe şehri ve çevresi, 1909 yılında Fransa tarafından işgal edilmiştir ve sömürge idaresinin ihdas edilmesi sırasında 1917’de yaşanan en önemli olay, halk arasında olduğu kadar resmi kayıtlarda da “Kub Kub Senesi” adıyla bilinen ülke âlimlerinin toplu öldürülmesidir. Afrika’nın sömürge tarihinde benzerine çok az rastlanan bu katliama verilen isim, toplum hafızasında derin ve yıkıcı izler bırakmıştır ki, “Pala Yılı/Senetü’l-Kub Kub” gibi isimlendirmelerle canlılığını halen korumaktadır. Ülke tarihinin en karanlık sayfalarından birini oluşturan ve geçmişin tozlu sayfalarında Fransa’nın tüm sömürgecilik dönemine ibret-âmiz bir şekilde şahitlik eden bu olay, Afrika halkları nezdinde bir haçlı mezalimi olarak da algılanmaktadır. Fransızların siyasi ve askeri operasyonlarına karşılık bölge halklarının işgal ve sömürgeciliğe karşı ortaya koyduğu mücadele, sömürge idaresini kurmak isteyenler nezdinde, Çad havzasında hâkimiyet ve nüfuz tesis etmenin hiç de beklenildiği kadar kolay olmayacağını göstermiştir. Buna rağmen dönemin en güçlü ilim merkezlerinin başında gelen Abeşe’de (Vadây) işgalin ardından uygulanan sömürgeci siyaset kültürel, iktisadi ve nüfus yoğunluğu açısından ülkede büyük bir gerileme yaşanmasına sebebiyet vermiştir. Acımasızca çok sayıda âlimin öldürüldüğü bu hadisenin, ülke tarihi kadar kıta tarihi için taşıdığı öneme rağmen bugüne kadar sınırlı araştırmalarla geçiştirildiği anlaşılmıştır.