MEDYA HESAPLARINIZI DİJİTAL MİRAS OLARAK BIRAKABİLİRSİNİZ

Sosyal medyanın hayatımızın içine girmesiyle birlikte “dijital miras” kavramı da konuşulmaya başladı. Türkiye’de de ilk kez yargı kararında yer alan dijital miras kavramının bilinmeyenlerini Konya Ticaret Odası (KTO) Karatay Üniversitesi Hukuk Fakültesi Özel Hukuk Bölüm Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Yalçın Bostancı anlattı.

Dijital mal varlığı kavramına neler girer?

Genel olarak dijital mal varlıklarının özel olarak ise sosyal medya hesaplarının akıbetinin kullanıcılarının ölümünden sonra ne olacağı, söz konusu hesapların mirasçılara intikalinin mümkün olup olmadığı yani dijital mirasın söz konusu olup olamayacağıyla ilgili olarak mevzuatımızda açık bir düzenleme yoktur. Dijital ortamda depolanmış videolar, fotoğraflar, elektronik postalar, kişisel bloglar veya sosyal medya hesapları gibi her türlü dijital varlıkların tümü dijital mal varlığı olarak kabul edilebilir.

Dijital mal varlığı mirasçılara intikal eder mi?

Yürürlükte olan düzenlemelere göre, miras yoluyla geçecek mal varlığı- tereke unsurları sınırlı olarak sayılmamıştır. Buna göre hukuk sistemimizdeki genel kural çerçevesinde özel bir düzenleme bulunmadıkça kural olarak mal varlığına bağlı haklar miras yoluyla geçebilirken (intifa ve sükna hakkı gibi istisnalar hariç) kişiye bağlı haklar geçmez.
Buna göre dijital mal varlığı ve sosyal medya hesaplarının mirasçılara intikali değerlendirilirken söz konusu hakların intikale elverişli olup olmadığı hususu ve diğer ilgili mevzuatta konu ile ilgili bir engelin olup olmadığı hususu birlikte değerlendirilerek sonuca gidilmelidir. Ayrıca konu incelenirken sosyal medya hesaplarının kullanım amacına ilişkin olarak bir sınıflandırma yapılması da yerinde olacaktır.

*İletişim ve sosyalleşme amacıyla kullanılan sosyal medya hesapları:

Ticari amaç taşımayan söz konusu hesapların sahibi dışındaki kişiler tarafından kullanılması, devri konusu, Anayasa m.20 hükmü ile koruma altına özel hayatın gizliliği, m.22 uyarınca haberleşmenin gizliliği, yine TCK m.132 hükmü çerçevesinde haberleşmenin gizliliğinin ihlali, TCK m.134 hükmü çerçevesinde özel hayatın gizliliğinin ihlali gibi hükümlerin tartışılmasına neden olacaktır. Buna göre mevcut durumda ayrıca bir hukuki düzenleme yapılmadığı takdirde ölen kişinin sosyal medya hesaplarının şifresinin mirasçılara geçeceğinin kabulü hukuka aykırı olacaktır. Söz konusu değerlendirme sosyal medya hesabı içerisindeki verilere ilişkin olup, sosyal medya hesabının kullanım hakkı, münhasıran hesap sahibine aittir. Hesabın kullanımı şahsa sıkı sıkıya bağlıdır. Hesap içerisindeki fotoğrafların, mesajlaşmalarının ve diğer paylaşımların mirasla intikal edip edemeyeceği tartışmaya açık olmakla birlikte sosyal medya hesabının kullanımının, hiçbir şekilde mirasçılara intikal etmeyeceğinin kabulü gerekmektedir.

*Maddi kazanç elde edilen sosyal medya hesapları:

İletişim ve sosyalleşme amacıyla kullanılmayan maddi kazanç elde edilen, reklam alan ve çok yüksek takipçi/tıklanma sayıları olan hesapların kanuni ya da iradi intikalle mirasçılara geçebileceğinin kabulü gerekir. Zira bu hesapların kullanımına devam edilmesi ya da hesapların satılması durumunda ciddi ekonomik kazançlar gündeme geleceğinden buradaki maddi değerin mirasçılara aktarılması gerekecektir.

Karma nitelikli sosyal medya hesapları:

Miras bırakanın (murisin) e-posta içeriklerinde maddi değeri olan birtakım elektronik veriler bulunuyorsa yahut yüksek sayıda takipçisi bulunan sosyal medya hesaplarında miras bırakanın tarafı olduğu ticari anlaşmalar mevcutsa mirasçıların söz konusu ticari getirilerin terekeye dâhil edilmesi gerektiği iddiasıyla ve bilirkişi incelemesi sonucunda da söz konusu iddianın ispatlanması şartıyla e-posta içeriği yahut sosyal medya hesabı mirasa konu olabilecektir ya da 3. kişilerle mesajlaşmalar ve kişisel veri sayılacak paylaşımlar yine bilirkişi marifetiyle tespit edilip ayıklandıktan sonra ekonomik değer arz eden durumdayken intikal sağlanmalıdır.

Konu ile ilgili yargı kararları ve diğer ülke uygulamaları nelerdir?
Alman Federal Mahkemesi, telekomünikasyon gizliliği veya kişisel verilerin korunmasına ilişkin ilkelerin terekenin mirasçılara intikalinde sorun oluşturmayacağını söyleyerek sosyal medya hesabına ilişkin sözleşme ilişkisi mirasçılara intikal edeceğini belirtmiştir. Böylelikle Federal Mahkeme, Facebook ile sosyal medya hesabı sahibi muris arasındaki sosyal medya hesabı kullanım sözleşmesi uyarınca meydana gelen sosyal medya hesabına erişim hakkının mirasçılara, külli halefiyet prensibi gereği intikal edeceği yönünde karar vermiştir. Birçok tartışma konusunu da barındıran bu karar miras hukuku açısından emsal bir karar olmuştur. Almanya’da bahse konu Facebook hesabının mirasçılara geçip geçmeyeceği tartışmasından sonra geçen süre içerisinde Facebook ve diğer bazı sosyal medya platformları içeriklerinde bir düzenlemeye giderek, kişilere ayarlar menüsünden ölümleri halinde hesap şifrelerinin paylaşılıp paylaşılamayacağını, paylaşılacaksa kimlerle paylaşılacağını tercih etme imkânı getirmiştir. ABD’de ise 20 yaşındayken Irak savaşına genç bir asker olarak katılan Justin Ellsworth, savaşta ölmüştür. Ancak Irak’ta bulunduğu süre içinde arkadaşlarına ve ailesine savaşta yaşadıklarını e-posta yoluyla ve sosyal medya hesapları üzerinden mesaj göndererek anlatmıştır. Oğlunun ölümünden sonra babası, oğlunun sosyal medya hesaplarına erişerek mesajlarını okumak ve yaşanılanları kamuoyuna duyurmak için Yahoo’dan hesabın adına devredilmesini istemiştir. Yahoo, bu talebi ret gerekçesinde kullanıcılarla akdedilmiş olan sözleşmelerde hesabın devredilemeyeceğinin ve kaydedilmiş olan verilerin silinmesi gerektiğinin kararlaştırıldığını; ayrıca veri politikaları sebebiyle de verilerin devredilemeyeceğini belirtmiştir. Uyuşmazlığı incelen mahkeme, miras hukuku açısından sosyal medya hesaplarının ve bu hesap içeriklerinin de terekede yer aldığına, bu hesapların da mirasçılara intikal etmesi gerektiğine, dolayısıyla Yahoo’nun Ellsworth’un hesabını babasına vermekle yükümlü olduğuna karar vermiştir.Türkiye’de ise Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi verdiği kararda, dijital mülkiyete dair henüz yasal bir düzenleme yapılmadığını hatırlatarak, yakın zamana kadar elektronik posta hesapları, sosyal medya hesapları gibi dijital uygulamaların maddi bir değer taşımadığı ancak günümüzde bu hesapların reklam gelirleri elde edilen maddi bir karşılığı olan hesaplar halini alabildiği ifade edilmiştir. Dairenin kararında “Sosyal medya hesaplarının ve dijital para cüzdanlarının bağlı olduğu e-posta hesaplarının da artık kişisel kullanımı aşıp ticari değeri olan dijital mal varlığı kapsamına girmeye başladığı anlaşılmaktadır.” ifadeleri yer almıştır. Daire, kararında, dijital miras konusunda yasal bir boşluğun olduğu değerlendirerek, murisin e-posta hesabının, sosyal medya hesaplarının, dijital cüzdanlarının mirasçılarına intikal etmesi zaruri olan bir mal varlığı olarak terekesine dahil olduğu yönünde kanaat getirmiş ve ilk derece mahkemesinin kararını bozmuştur. Böylece dijital miras kavramı Türkiye’de ilk kez yargı kararında yer bulmuştur. Antalya Bölge Adliye Mahkemesi’nin kararı, dijital varlıkların maddi değer taşımaları halinde külli halefiyet ilkesi gereğince mirasçıya intikal edeceğini doğrular niteliktedir.